خیار تدلیس یکی از خیاراتی است که در بیع (معامله) وجود دارد. شاید بتوان فریب دادن و پنهان کردن را به عنوان بهترین معانی برای واژه تدلیس معرفی کرد. در واقع این خیار به شخص فریب خورده در معامله این امکان را می دهد تا معامله را فسخ کند. در ماده ۴۳۸ قانون مدنی، خیار تدلیس اینگونه تعریف شده است:
ماده ۴۳۸ قانون مدنی:
تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله شود.
تصور کنید که با شخصی معامله ای انجام داده اید که بعدا متوجه می شوید دارای عیبی است که طرف معامله از شما مخفی کرده است، یا در مورد حسن آن چیزی گفته است که اکنون متوجه شده اید دروغ گفته است و آن نکته مثبت وجود ندارد. در اینجا شما می توانید اقدام به فسخ معامله نمایید.
البته لازم به ذکر است که عملیات فریب دهنده باید پیش از معامله و برای ترغیب طرف دیگر صورت گرفته باشد. در این ارتباط می توانید به دو ماده قانونی زیر توجه کنید:
ماده ۴۳۹ قانون مدنی:
اگر بایع تدلیس نموده باشد مشتری حق فسخ بیع را خواهد داشت و همچنین است بایع نسبت به ثمن شخصی در صورت تدلیس مشتری.
ماده ۴۴٠ قانون مدنی:
خیار تدلیس بعد از علم به آن فوری است.
البته باید به این نکته توجه داشته باشید که فوریت خیار تدلیس به عرف بستگی دارد و در واقع به این اشاره دارد که شخص فریب خورده باید در اولین فرصتی متوجه فریب می شود، نسبت به خیار خود اقدام کند.
به زبان ساده تر می توان اینگونه گفت که طرف فریب خورده (به عنوان مثال خریدار در عقد بیع) به محض اطلاع از اینکه طرف دیگر او را فریب داده است، باید به او اطلاع داده و در صورت تمایل اعلام کند که می خواهد معامله را فسخ کند. در چنین شرایطی اگر طرف دیگر فسخ را نپذیرد، فریب خورده می تواند به مراجع قضایی مراجعه نماید.
پوشاندن عیبی در مال یا نمایاندن یک صفت یا امتیاز کمالی غیر واقعی در مال
شرایط خیار تدلیس
برای آنکه خیار تدلیس تحقق یابد، دو شرط لازم است. این شرایط عبارتند از:
- دادن صفت یا مخفی کردن عیب: اولین شرط این است که صفتی به مال داده شود که در آن وجود ندارد یا عیبی داشته باشد که آن را مخفی کنند.
- نیت فریب: دومین شرط این است که دادن صفت و امتیاز یا مخفی کردن عیب و نقص، با نیت فریب طرف دیگر صورت گرفته باشد.
با اطلاع از دو شرط بالا متوجه می شویم که برای تحقق این خیار باید نیت فریب نیز علاوه بر دادن صف یا مخفی کاری باید وجود داشته باشد.
همچنین بخوانید: چک صیاد چیست؟ شرایط دریافت، نحوه استعلام و هرآنچه باید بدانید
کلام آخر از «پیگرد»
خیارات در حقوق، ازجمله خیار تدلیس، دارای پیچیدگی های فراوانی هستند که اسقاط، تحقق و اثبات آن ها نیازمند دانش و تجربه در علم حقوق می باشد. از این رو توصیه می کنیم که همیشه پیش از انجام هر معامله مهمی باید یک وکیل مجرب صحبت کرده و از او مشورت بگیرید.